Chcemy dla naszych dzieci jak najlepiej. Pragniemy, żeby były szczęśliwe, zdobywały świat. I mocno ufamy, że tym, czego potrzebują, żeby rozwinąć skrzydła jest wysoka samoocena. Robimy więc wszystko, aby wyposażyć dziecko  w pozytywny obraz i pewność siebie oraz wiarę w to, że mogą wszystko osiągnąć.

Moda na wysoką samoocenę rozpoczęła się w latach 70-tych wraz z pojawieniem się na rynku wydawniczym książki Nathaniela Branden ” “The Power of Self-Esteem” ( której tytuł w Polsce został przewrotnie przetłumaczony na  “Jak dobrze być sobą. O poczuciu własnej wartości”). Autor głosi w niej, że to właśnie wysoka samoocena jest najważniejszym miernikiem naszego sukcesu życiowego i poczucia szczęścia. Teza ta szybko przeniknęła do mainstreamu, co zaowocowało całym ruchem społecznym nastawionym na budowanie w dziecku wysokiej samooceny ( który, mam wrażenie, z powodzeniem utrzymuje się do dzisiaj). Na całym świecie rodzice, psycholodzy, nauczyciele uwierzyli, że wysoka samoocena jest takim rodzajem Świętego Graala, który zapewni ich dzieciom powodzenie. Zresztą, wtórowali im naukowcy, którzy w swoich rzekomych badaniach i obserwacjach donosili, że wysoka samoocena przekłada się na pozytywne skutki w dosłownie każdym aspekcie życia- począwszy od osiągnięć, budowania relacji ( i funkcjonowania w społeczeństwie), poczucia szczęścia, radzenia sobie z emocjami itd.

Jednak czy to na pewno dobra droga?

Poznajcie Janka

Chciałabym wam opowiedzieć o Janku. To dwunastoletni chłopiec, którego rodzice przyprowadzili do gabinetu psychologa. Od pewnego czasu zachowanie Janka niepokoiło zarówno ich, jak i jego nauczycieli. Wzorowy, najlepszy w szkole uczeń zaczął nagle tracić motywację do nauki. Tak, jakby ktoś przebił wypełniony balon, z którego uszła cała pasja i zapał do pracy. Rodzicom trudno było zrozumieć, jak taki zdolny, mądry i utalentowany chłopiec, któremu do tej pory nauka przychodziła bez najmniejszego trudu, może mieć teraz tak duże problemy w szkole.

Okazało się, że tym, co zapoczątkowało trudności chłopca była zmiana nauczyciela  matematyki. Nowa pani, być może widząc predyspozycje matematyczne Janka, zaczęła stawiać przed nim większe wyzwania. Dla chłopca był to bardzo trudny moment, w którym odkrył, że potrzebuje włożyć wiele wysiłku w rozwiązywanie zadań, które czasami i tak mu nie wychodzą. Widocznie nie jestem tak mądry i wcale nie mam do tego talentu- powiedział Janek w czasie rozmowy z psychologiem.

Gdy pęka sztucznie nadmuchana bańka

Pod wpływem swoich dotychczasowych doświadczeń życiowych u Janka wytworzył się i utrwalił pewien sposób widzenia samego siebie i innych, który określamy jako nastawianie na trwałość- sztywna wiara w to, że sukcesy i porażki zależą od posiadanych talentów lub ich braku.  Rodzice i nauczyciele od dziecka bardzo chwalili chłopca, szczególnie podkreślając jego wysoką inteligencję i uzdolnienia. Dzięki temu chcieli zbudować w nim pewność siebie i wysoką samoocenę. Mały Jasiek szybko nauczył się dwóch rzeczy. Po pierwsze, że jego osiągnięcia i sukcesy są bardzo ważne dla innych i stanowią o jego wartości. Po drugie, że jest w jakiś sposób ‘wybrany’: być może bardziej inteligentny i uzdolniony od innych.

Wszystko było dobrze, dopóki wyzwania, na które napotykał w życiu chłopiec okazywały się proste- kolejne pochwały jego talentów w przedszkolu i szkole tylko wzmacniały jego przekonanie, że jest” taki mądry i zdolny.” Kiedy jednak pani od matematyki zaczęła stawiać przed nim wyzwania wymagające większego zaangażowania i wysiłku, Janek automatycznie zinterpretował swoje trudności jako potwierdzenie braku swojej inteligencji i talentów. Tak właśnie działa nastawienie na trwałość i ‘sztuczna’, wysoka  samoocena. To przymus ciągłego udowadniania sobie i innym, że jestem wystarczająco mądry i zdolny. Niekończąca się walka o uznanie i aprobatę, w której nie ma miejsca na błędy czy potknięcia- bo te urastają do rangi prawdziwej katastrofy. Niektórzy wysoką samoocenę porównują do sztucznie nadmuchanej bańki, która unosi nas kilka metrów nad ziemią. Ten balon jednak szybko pęka i powoduje bolesny upadek w momencie, gdy stajemy przed pierwszym większym wyzwaniem.

Dwie strony tego samego medalu

Wysoka samoocena jest nierozerwalnie związana z wewnętrznym krytykiem. To dwie strony tego samego medalu. Jedno i drugie opiera się na ciągłym ocenianiu siebie, przypinaniu sobie łatek. Albo jestem super, wierzę w to, że mam zdolności i talenty, albo widzę tylko swoje porażki, niedociągnięcia i wady. Ten czarno-biały sposób widzenia siebie świetnie obrazuje przykład Janka. Gdy na jego samoocenie pokazało się zadrapanie w postaci trudności z poradzeniem sobie z matematyką, wewnętrzny krytyk przejął stery nad działaniem zupełnie demotywując do dalszej pracy.

Demaskacja mitów

Dzisiaj również nauka potwierdza to, co opisałam na przykładzie Janka- że pogoń za wysoką samooceną to zapewne droga, którą nie warto podążać. Co ciekawe, już w 2003 roku dr Roy Baumeister przeprowadził solidną meta-analizę ponad 15000 badań dotyczących samooceny przeprowadzonych pomiędzy 1970 a 2000 rokiem. Pokazała ona, że wśród tak pokaźnej liczny zebranych badań, tylko około 200 z nich spełnia rygorystyczne kryteria, które przekładają się na ich naukową wiarygodność (!). A wnioski z nich płynące wcale nie przedstawiają się tak różowo. Okazuje się, że wysoka samoocena nie wykazuje związku ani z powodzeniem szkolnym, sukcesami życiowymi, nie zmniejsza agresji, ani nawet nie chroni przed uzależnieniami…

Co w zamian?

Jedną z ważniejszych rzeczy, które możemy ofiarować naszemu dziecku to poczucie własnej wartości. W przeciwieństwie do warunkowości, którą z góry nakłada na nas samoocena, poczucie własnej wartości opiera się na przeświadczeniu, że jestem wartościowy, dlatego, że jestem. Pięknie o tym mówi psycholożka Brene Brown: “Jesteśmy wartościowi już teraz. Nie kiedy czy jeśli. Jesteśmy w tej chwili warci miłości i przynależności. Właśnie teraz. Już”.  Tylko poczucie własnej wartości jest wstanie zapewnić dziecku prawdziwą wolność do rozwijania skrzydeł- tylko na jej fundamencie będzie mogło ono budować choćby swoją motywację wewnętrzną, nastawienie na rozwój, autentyczność i pewność siebie.

Nie oceniajcie książki po tytule

Na koniec chciałabym wam również polecić pewną książkę, która może pomóc w budowaniu poczucia własnej wartości u dzieci. To świeża publikacja, która ukazała się nakładem Gdańskiego Wydawnictwa Psychologicznego. I niech was tytuł ( NISKA SAMOOCENA U DZIECI Praktyczny poradnik dla specjalistów i rodziców) nie zmyli! Bo tak naprawdę to książka właśnie o budowaniu poczucia własnej wartości. Pełna dobrej wiedzy i użytecznej praktyki. Osobiście jestem zwłaszcza zachwycona ostatnimi rozdziałami, w których znajdziecie konkretne pomysły i ćwiczenia, które można wykorzystać w pracy w gabinecie czy podczas zabawy w domu. A jeśli macie ochotę dostać ode mnie egzemplarz książki ( mam 3 do rozdania)  to zapraszam do szybkiego konkursu. Napiszcie w komentarzu, jakie są wasze pomysły na dodawanie waszym dzieciom skrzydeł? 🙂  konkurs trwa do środy 27.03 godz. 23.00

Kilka cytatów i zdjęć na zachętę:

po branson midset work