Co odróżnia wybitnego nauczyciela od kiepskiego? Dzisiaj garść porad zaczerpniętych z badań naukowców nad wybitnymi nauczycielami.

Po pierwsze, naukowcy odkryli, że wybitni nauczyciele potrafią obudzić i utrzymać w uczniach motywację wewnętrzną do nauki. Po drugie, poprzez stosowane przez siebie metody nauczania pomagają oni swoim uczniom osiągać sukcesy. Przykładowo, badani uczniowie, którzy trafiali “w ręce” wybitnych nauczycieli potrafili w krótkim czasie opanować materiał przewidziany w podstawie programowej na wiele miesięcy. Zaś uczniowie, którzy byli określani przez innych jako kiepscy, szybko nadganiali braki edukacyjne, a nawet zaczynali wybijać się pod względem umiejętności na tle rówieśników. Czary? Otóż nie! Po przeprowadzeniu mozolnych badań w temacie nauczania, naukowcy doszli do wniosku, że wybitni nauczyciele posługują się po prostu innymi metodami pracy niż  przeciętni pedagodzy.

Oto strategie, które składają się na sukces wybitnych nauczycieli:

1. Relacja– aby nauczanie było efektywne musi opierać się na relacji. Wybitni nauczyciele wiedzą, że aby pomóc dziecku rozwijać potencjał muszą najpierw nawiązać z nim prawdziwą relację: poznać je, zaprzyjaźnić się z nim. Dobry pedagog wie czym interesuje się dziecko,jakie ma marzenia, problemy. Wybitni  nauczyciele tak projektują przestrzeń lekcji, aby oprócz nauki był także czas na zwykłą, przyjacielską rozmowę o uczniach. Dzięki temu uczeń czuje, że jest dla nauczyciela ważny jako osoba.
2. Perspektywa ucznia– wybitni nauczyciele starają się patrzeć na świat oczami ucznia. Rozumieją, że każde dziecko ma swój własny świat, doświadczenia, pragnienia i potrzeby. Zamiast spychać indywidualność ucznia na bok, stawiają ją na pierwszym miejscu. Traktują ucznia jako równorzędnego partnera w procesie nauki, a nie pusty dzban, do którego należy nalać wiedzę.
3. Pytania, pytania i jeszcze raz pytania– badania pokazują, że wybitni nauczyciele nie prowadzą lekcji-wykładów. Zamiast tego stawiają na rozmowę i pytania sokratejskie (ponad 90% czasu lekcji poświęcają na zadawanie pytań!). Ci nauczyciele dosłownie ‘wyciągają’ z uczniów wiedzę i umiejętności, które tkwią w uczniu. Dzięki temu uczeń ma szansę sam odkryć co już wie i umie, a co jeszcze sprawia mu trudność. Pytania sokratejskie pozwalają również uczniowi poczuć, że to on jest odpowiedzialny za swój proces nauki.
4. Wiedza– wybitni nauczyciele są ekspertami w swojej dziedzinie. Mają rozległą wiedzę, rozumieją zawczasu co może sprawiać uczniowi trudność, znają niuanse i alternatywne sposoby rozwiązywania zadań (np. w matematyce). Dogłębnie rozumieją przedmiot, którego nauczają. Dzięki temu, że są ekspertami w swojej dziedzinie nauczania, potrafią z łatwością sprowadzić najbardziej abstrakcyjne pojęcia do postaci, która może być zrozumiana przez ucznia (np. poprzez analogię, metafory itp)
5. Wskazówki zamiast odpowiedzi- nauczyciele, którzy osiągają wybitne sukcesy w nauczaniu nigdy nie dają uczniom prostych i gotowych odpowiedzi na problemy. Zamiast tego oferują wskazówki. Ich celem jest, aby to uczeń sam znalazł odpowiedzi na pytania. Wybitni nauczyciele są cierpliwi i oferują uczniowi wsparcie i wskazówki tak długo, jak dużo czasu potrzebuje uczeń na samodzielne rozwiązanie problemu.
6. Pozytywna atmosfera dla osiągnięcia sukcesu– wybitni nauczyciele intuicyjnie czują, że najważniejsza jest relacja oparta na zaufaniu i bezpieczeństwie pomiędzy uczniem i nauczycielem. Najlepsi pedagodzy wiedzą, że jedną z najgorszych rzeczy, jaka może spotkać ucznia  to poczucie zagrożenia i lęk przed zanegowaniem go jako kompetentnej osoby. Aby temu zapobiec wybitni nauczyciele opracowali własny sposób oswajania błędów, które zbyt często paraliżują uczniów przed podejmowaniem dalszych wysiłków. Wybitni nauczyciele starają się pokazywać uczniowi błąd jako wyzwanie, sposób na poznanie czegoś nowego- minimalizując postrzeganie przez ucznia popełnianego błędu, jako czegoś, co związane jest z osobą ucznia, co mogłoby ucznia etykietkować jako słabego czy niekompetentnego. Gdy uczeń napotyka na trudności  nauczyciel, aby zmniejszyć lęk ucznia przed porażką i negatywną oceną mówi np. ” zobacz, pojawił się tu taki złożony problem. Nie wiem czy damy rade..to wygląda na niezłe wyzwanie! Chcesz spróbować?”
7. Jak najmniej negatywnych ocen– wybitni nauczyciele wiedzą, że negatywna informacja zwrotna może skutecznie demotywować ucznia do dalszych działań. Zamiast wskazywania na popełniony błąd nauczyciel np. poprzez stawianie odpowiednich pytań stara się, aby uczeń sam odkrył błędy w swoim sposobie myślenia (co ciekawe, wybitni nauczyciele wiedzą, które błędy mają znaczenie dla postępu w dalszej nauce, a które są trywialne. Te trywialne, mało znaczące błędy są przez tych nauczycieli po prostu pomijane w toku nauki- nauczyciel skupia się tylko na błędach produktywnych). Gdy nauczyciel musi dokonać oceny ucznia, bo wymaga tego np. dyrekcja szkoły, wówczas nauczyciel mówi, że dokonuje oceny, ponieważ wymagają tego wyższe standardy, podkreśla jednak, że wierzy, że uczniowie są w stanie tym standardom sprostać oraz, że on im w tym pomoże.
8. Wyważone oceny pozytywne- wbrew pozorom wybitni nauczyciele są ostrożni w pochwałach, nie zasypują uczniów nadmiarem pozytywnych informacji zwrotnych, nie stosują nagród typu naklejki czy dyplomy. Nauczyciele dążą do tego, aby postęp w nauce był dla uczniów nagrodą samą w sobie. Pozytywne informacje zwrotne stosowane przez wybitnych nauczycieli skupiają się na procesie nauki, użytych strategiach, pracy i nie odnoszą się bezpośrednio do cech osoby.
9. Wiara w ucznia– nauczyciele, którzy osiągają najlepsze rezultaty wierzą w swoich uczniów, nawet kiedy inni spisali ich na straty. Dzięki temu uczeń sam zaczyna w siebie wierzyć, co motywuje go do pracy i nauki.
10. Stworzenie odpowiednich, przewidywalnych ram do nauki- okazuje się, że lekcje prowadzone przez wybitnych nauczycieli są skonstruowane wokół pewnej rutyny: dzięki zapewnieniu odpowiednich ram uczniowie czują się bezpiecznie i wiedzą kiedy np. powinni się bardziej skupić, a kiedy mają czas na swobodniejszą eksplorację.
11. Stawianie na rozwój motywacji wewnętrznej– wybitni nauczyciele wiedzą, że to motywacja wewnętrzna jest prawdziwym motorem do nauki, dlatego ich głównym celem jest rozwój motywacji wewnętrznej u uczniów. Najlepsi nauczyciele stawiają na rozwój poczucia autonomii, kontroli i odpowiedzialności za własną naukę u ucznia. Więcej o tym, jak rozwijać motywację wewnętrzną możesz przeczytać TUTAJ

Spoglądając na listę powyżej dochodzę do wniosku, że wybitni nauczyciele wcale nie dysponują magicznymi strategiami czy inną tajemną wiedzą. Tym, co tak naprawdę ich wyróżnia jest ich postawa. Otwartość na drugiego człowieka i jego potrzeby. Zaufanie, jakim obdarzają swoich uczniów. Wiara w możliwości i potencjał swoich podopiecznych. Mam nieodparte wrażenie, że sukces edukacyjny wybitnych nauczycieli jest po prostu skutkiem ubocznym ich ogromnego szacunku do ucznia.

źródła:

The wisdom of practice: Lessons learned from the study of highly effective tutors. Lepper, Mark R.; Woolverton, Maria Aronson, Joshua (Ed), (2002). Improving academic achievement: Impact of psychological factors on education. , (pp. 135-158). San Diego, CA, US: Academic Press, xxvii, 395 pp.

Niemiec, C. P., & Ryan, R. M. (2009). Autonomy, competence, and relatedness in the classroom: Applying self-determination theory to educational practice. Theory and Research in Education, 7, 133-144.