Do lat 70-tych XX wieku, niemowlęta traktowano jak małe stworzenia, które nic nie wiedzą i nic nie
rozumieją. Jak czystą kartkę, którą trzeba dopiero wypełnić. Ten punkt widzenia był często sprzeczny
z odczuciami mam, babć czy niań, które opiekowały się na co dzień maluszkami. To one były
pierwszymi osobami, które intuicyjnie wiedziały, jak mądre w rzeczywistości są małe dzieci. I miały
rację!

Współczesna nauka dostarcza nam solidnych danych, które pokazują, jak wielki potencjał mają w
sobie najmłodsi. Badacze na całym świecie dokonują kolejnych odkryć, które pozwalają nam lepiej
zrozumieć świat małego dziecka. Wykorzystują do tego najnowsze technologie. Dzięki kamerom
naukowcy mogą np. wnikliwe obserwować ruch gałek ocznych dziecka i tym samym wiedzieć, na co
kieruje ono swoją uwagę, co je interesuje, a co zaskakuje. Przy pomocy metod obrazowania mogą
również zajrzeć w głąb mózgu maluszka, aby zobaczyć, jakie fizyczne zmiany w nim zachodzą.

Pierwsze kilkanaście miesięcy życia dziecka to czas najbardziej intensywnego rozwoju układu
nerwowego. Po urodzeniu mózg niemowlęcia stanowi jedynie 25% jego docelowej wielkości. W
pierwszym roku życia dosłownie potraja on swoją wielkości, osiągając pod koniec tego okresu około
70% swojej wielkości W każdej sekundzie w mózgu niemowlęcia powstaje ponad 700 nowych synaps,
czyli połączeń pomiędzy komórkami nerwowymi. Można to porównać do jednego, wielkiego placu
budowy.
Każdego dnia niemowlę wnikliwie rejestruje i przetwarza setki tysięcy nowych bodźców i informacji.
Mózg maluszka uczy się rozróżniać i nadawać znaczenie informacjom pochodzącym zarówno
otoczenia, jak i ze swojego ciała. I integrować je w jedną, logiczną całość. Dla najmłodszych świat jest
zbiorem niezrozumiałych kolorów, kształtów, dźwięków, odczuć odbieranych przez niego wszystkimi
zmysłami. Czy te dziwne kształty i kolory przede mną to twarz mojej mamy? Co znaczą te wszystkie
dźwięki wokół mnie? Czym jest to dziwne odczucie w moim brzuszku ( a co to jest brzuch i gdzie się
znajduje?). To tylko niektóre z ważnych pytań, na które musi znaleźć odpowiedź dziecko w
pierwszych miesiącach swojego życia.

Naukowcy porównują mózg małego dziecka do najbardziej wyszukanego, skomplikowanego i
specjalistycznego urządzenia, jakie moglibyśmy sobie wymarzyć. Z jednej strony ma on wgrane
podstawowe oprogramowanie, które pomaga mu zdobywać i rozwijać najważniejszą wiedzę oraz
umiejętności. Z drugiej, to najpotężniejsza maszyna do uczenia się, jaką kiedykolwiek stworzono. To
jednak nie wszystko. Na sukces rozwojowy malucha wpływa też to, że ma on najlepszych na świecie
nauczycieli- kochających rodziców, dziadków i innych ludzi, którzy otaczają go opieką.

Najlepsi uczniowie:

Mózg małego dziecka jest wyposażony w ‘oprogramowanie’, które pomaga mu w nauce
najważniejszych dla niego rzeczy i umiejętności. Od pierwszych momentów swojego życia
niemowlęta preferują np. dźwięki mowy ludzkiej i twarze nad inne rzeczy znajdujące się w otoczeniu.
Dzięki temu maluszek bardzo szybko uczy się rozpoznawać swoją mamę, a potem innych bliskich.
Niemowlęta są zaprogramowane na wyłapywanie z otoczenia ludzkiej mowy. Co ciekawe, naukowcy
wskazują, że do 6-9 miesiąca swojego życia dzieci są tak wrażliwe na dźwięki, że potrafią rozróżnić
wszystkie usłyszane głoski ( my dorośli tracimy tę umiejętność. Wiedzą o tym wszyscy ci, którzy
starają się np. nauczyć języka chińskiego. Dorosły mózg nie potrafi rozróżnić subtelnych różnic
pomiędzy głoskami występującymi w tym języku). Śmiało więc można powiedzieć, że przez pierwsze
miesiące swojego życia dzieci są prawdziwymi obywatelami świata- otwartymi na uczenie się każdego
ludzkiego języka i zaadoptowanie do każdej kultury.
Małe dziecko można porównać do wytrwałego naukowca i odkrywcy. Jego mózg nastawiony jest na
uczenie się i zdobywanie nowej wiedzy i umiejętności. Psycholodzy zauważają, że w procesie
poznawania świata dzieci wykorzystuje te same narzędzia, jakimi posługują się badacze w
laboratorium. Uważnie obserwują otoczenie, tworzą własne hipotezy na temat jego funkcjonowania,
a potem aktywnie je testują. Jeśli stwierdzą, że ich założenia były błędne- zmieniają swoje założenia i
szukają nowych dróg poznania.
Wewnętrzna potrzeba odkrywania i rozumienia świata wzmacnia się zwłaszcza w momencie, gdy
maluszek zaczyna raczkować i stawiać pierwsze kroki. To czas, w którym dziecko może samodzielnie
eksplorować otoczenia, testować, sprawdzać. Maluszek odkrywa świat wykorzystując do tego swoje
wszystkie zmysły. Uważnie obserwuje, słucha, dotyka, a nawet gryzie i smakuje interesujące go
przedmioty. Dziecko nie potrzebuje do tego żadnej zachęty ze strony dorosłego. Uczenie się i
poznawanie jest dla niego nagrodą samą w sobie.

I najlepsi nauczyciele:
Ten cały proces rozwoju nie byłby możliwy, gdyby maluszki nie miały wokół siebie najlepszych
nauczycieli. Kochających rodziców, dziadków, starsze rodzeństwo. Naukowcy zwracają uwagę, że
uważni, troskliwi opiekunowie stanowią nieodłączny element w procesie poznawania świata przez
dziecko. To poprzez interakcje społeczne maluch może odkryć i nadać znaczenie otoczeniu wokół
siebie. Przekazywanie wiedzy i umiejętności pomiędzy dzieckiem, a jego opiekunem zachodzi często
w sposób nieświadomy. Przykładem jest sposób mówienia, w jaki komunikujemy się z niemowlęciem.
W czasie interakcji z maluszkiem nieświadomie mówimy do niego wolniej, wyraźniej, a przy tym
podnosimy swój głos ( używamy wyższych tonów głosu) i rozciągamy samogłoski. Dzięki temu
zabiegowi stymulujemy i korzystnie wpływamy na proces uczenia się przez dziecko języka!

Ciekawe książki w tym temacie: