W poprzednim poście przedstawiłam dwa różne sposoby postrzegania własnej inteligencji i zdolności. Osoby z nastawieniem na rozwój (growth mindset) wierzą, że inteligencję można rozwijać poprzez wysiłek włożony w pracę i naukę. Z kolei osoby z nastawieniem na trwałość (fixed mindset) postrzegają swoją inteligencję i zdolności jako cechy stałe, niezmienne. Te dwa różne nastawienia powodują odmienne podejścia do uczenia się, podejmowania wyzwań, przyjmowania krytyki, motywacji.

W jednym z eksperymentów, przeprowadzonych na Uniwersytecie Stanford, uczniowie mieli za zadanie rozwiązać cykl zadań matematycznych. Po rozwiązywaniu kilku zadań eksperymentator chwalił niektórych z nich mówiąc: dobrze rozwiązałeś zadania, musisz być bardzo inteligentny. Inni uczniowie usłyszeli zaś: dobrze rozwiązałeś zadanie, musiałeś ciężko nad nim pracować. Następnie uczniowie dostali do wypełnienia kwestionariusz do badania ich nastawienia do własnej inteligencji i zdolności. Okazało się, że uczniowie chwaleni za bycie inteligentnym statystycznie częściej wybierali odpowiedzi wskazujące na to, że postrzegają inteligencję, jako cechę stałą i niezmienną (nastawienie na trwałość). Uczniowie chwaleni za swój wysiłek w rozwiązywanie zadań, częściej wskazywali, że inteligencję można rozwijać i zwiększać poprzez uczenie i pracę (nastawienie na rozwój). Pokazuje to, jak wielką moc mają nasze komunikaty, które kierujemy w stronę dziecka.

W kolejnym etapie eksperymentu, uczniowie mogli wybrać czy wolą pracować nad trudniejszym zadaniem, czy wolą raczej zadanie, na podobnym poziomie trudności, co zadania poprzednie. Nie jest dużym zaskoczeniem, że uczniowie z nastawieniem na trwałość (fixed mindset) chcieli uniknąć wyzwań i wybierali najczęściej zadanie łatwiejsze. Z kolei dzieci z nastawieniem na rozwój (growth mindset) częściej wolały zmierzyć się z trudniejszym zadaniem, ponieważ traktowały je jako wyzwanie i okazję do nauki czegoś nowego.

Eksperyment pokazał również, że gdy uczniowie z obu grup zostali skonfrontowani z rozwiązaniem bardzo trudnego zadania, to dzieci z nastawieniem na trwałość szybko się zniechęcały się w obliczu napotkanych trudności. Napotykając na przeszkody, uczniowie z nastawieniem na trwałość stracili całą pewność siebie i zachwiana została ich wiara w bycie inteligentnym/ zdolnym. Zupełnie inaczej trudności w czasie mierzenia się z trudnym zadaniem zadziałały na uczniów z nastawieniem na rozwój. Te dzieci potraktowały trudności jako wyzwania i podeszły do nich z jeszcze większą motywacją, jak do zadań na łatwiejszym poziomie. Co ciekawe, efekt zniechęcenia do rozwiązywania zadań, utrzymał się u dzieci z nastawieniem na trwałość również wtedy, gdy otrzymały znowu łatwe zadania. Wydaje się, że wcześniejsze doznane porażki podkopały zupełnie wiarę we własne zdolności tych uczniów ( nie umiem rozwiązać tego zadania, co oznacza, że nie jestem dość inteligentny).

Dla mnie bardzo ciekawe są również wyniki ostatniego etapu eksperymentu, w czasie którego, uczniowie zostali poproszeni o anonimowe podanie ilości zdobytych przez siebie punktów. Prawie 40% uczniów z nastawieniem na trwałość skłamało i zawyżyło ilość zdobytych przez siebie punktów!

Badania prowadzone na Uniwersytecie Stanford pokazują, że uczniowie z nastawieniem na rozwój wierzą, że poprzez wysiłek i pracę mogą rozwijać swoje zasoby intelektualne. Lepiej sobie radzą z nauką, mniej się zniechęcają w obliczu trudności, a przeszkody traktują jako ciekawe wyzwania, które mogą pomóc im w rozwoju. Uczniowie z nastawieniem na trwałość postrzegają swoją inteligencję jako coś trwałego i niezmiennego. Wierzą, że to dzięki swojej inteligencji i zdolnościom osiągają sukcesy. Niestety, skutkuje to tym, że uczniowie zaczynają traktować naukę, jako sposób na udowodnienie i potwierdzenie własnej inteligencji. Dlatego, gdy tylko napotykają pierwsze trudności, ich samoocena gwałtownie się obniża: nie umiem rozwiązać tego zdania, co oznacza, że nie jestem wystarczająco inteligentny. Uczniowie ci szybko się zniechęcają i poddają. Boją się wzywań i krytyki, które mogą podkopać ich samoocenę. Przed ochroną własnego obrazu samego siebie, jako osoby inteligentnej i zdolnej, będą nawet wstanie uciec się do kłamstwa.

Badania profesor Dweck pokazały, jak wielki wpływ na powstanie danego nastawienia miały komunikaty zwrotne, jakie otrzymywały dzieci w czasie rozwiązywania zadań. Niestety, jako rodzice i nauczyciele najczęściej bezwiednie posługujemy się pochwałami, które wzmacniają w dzieciach nastawienie na trwałość. Jesteś taki mądry, to taki inteligentny uczeń, ona ma talent matematyczny, urodzony muzyk. Kierujemy się najlepszymi intencjami, wierzymy, że dzięki tym pochwałom nasze dziecko zyska wysoką samoocenę, będzie lepiej zmotywowane do działania. Badania pokazują jednak, że zamiast tego robimy naszym dzieciom niedźwiedzią przysługę. Zamiast budować w dziecku wiarę we własne możliwości, sztucznie rozdmuchujemy jego samoocenę, która przy pierwszych, większych napotkanych trudnościach pęka niczym balon.

Musimy nauczyć się budować w naszych dzieciach zasoby, które pomogą im lepiej radzić sobie z trudnościami, sterować własną motywacją i rozwojem: wzmacniać nastawienie na rozwój. Jak? Poprzez zmianę komunikatów, jakie kierujemy do dziecka. Nasze pochwały zawsze powinny podkreślać proces, a nie skupiać się na osobie i jej zdolnościach. W komunikatach zwrotnych kładziemy nacisk na:

• wysiłek, który dziecko włożyło w pracę
• wytrwałość
• zastosowaną strategię
• zaangażowanie
• uzyskaną poprawę
• postawę

Przestawienie się na informacje zwrotne, które budują nastawienie na rozwój w praktyce wcale nie jest łatwe. Pochwały typu: jesteś taki mądry, masz do tego talent, są w nas bardzo silnie zakorzenione i wypowiadamy je nawykowo, mówi doktor psychologii Heidi Grant Halvorson, która zajmują się badaniem wpływu komunikatów zwrotnych na motywację. I, jak szczerze przyznaje, sama musi wielokrotnie musi się gryźć w język, kiedy jej córki przynoszą do domu dobre stopnie. Najważniejsze, co my rodzice i nauczyciele, możemy zrobić w temacie pochwał, to samemu kultywować w sobie nastawienie na rozwój. I ćwiczyć, ćwiczyć, ćwiczyć:)

Więcej o nastawieniu na rozwój/ trwałość znajdziecie:

1. http://www.mindsetworks.com/ program i strona internetowa stworzona przez profesor Carol Dweck, na której można przejść całościowe szkolenie rozwijające nastawienie na rozwój ( kurs jest płatny i trwa 12 tygodni)

2. https://www.mindsetkit.org/ strona internetowa przygotowana przy współpracy Uniwersytetu Stanford, na której można bliżej zapoznać się z koncepcją nastawienia na rozwój ( darmowy kurs)

3. Nowa psychologia sukcesu, Carol Dweck, wyd. Muza 2013

4. Mueller, C. M., & Dweck, C. S. (1998). Praise for intelligence can undermine children’s motivation and performance. Journal of Personality and Social Psychology, 75(1), 33–52.

5. Blackwell, L., Trzesniewski, K., & Dweck, C. S. (2007). Implicit theories of intelligence predict achievement across an adolescent transition: A longitudinal study and an intervention. Child Development, 78, 246–263.

6. Mueller, C. M., & Dweck, C. S. (1998). Intelligence praise can undermine motivation and performance. Journal of Personality and Social Psychology, 75, 33–52.

7.Mangels, J. A., Butterfield, B., Lamb, J., Good, C. D., & Dweck, C. S. (2006). Why do beliefs about intelligence influence learning success? A social-cognitive-neuroscience model. Social, Cognitive, and Affective Neuroscience, 1, 75–86.